Gjethet e vjeshtës

Shkruan Antigona Qena

Fundgushti gjithherë më zgjon një ndjenjë plogështie e pikëllimi, ngase vera po mbaron e me të edhe ditët e ngrohta. Ato ditë, të lara me diell, sado përcëlluese që ishin, na joshnin me lehtësinë e të jetuarit këndshëm, pa kërkesa të mëdha, të bindur se çdo gjë e bukur e magjike mund edhe të ndodhë, nga Qershori deri në Gusht. Mirëpo, gjethet e shtatorit, si përshëndetjet lamtumirëse të verës, të zverdhura, me vallëzimin e fundit fluturues, dinë të na zgjojnë nga kotësia e ëmbël në realitetin tonë.

Mendimet mund të jenë armiku ynë më i madh, të zgjuara nga një shikim, nga një fjalë, nga një veprim, nga një ndodhi, që kujton se e ke harruar, por ja që, krejtësisht papritur, kthehet e të turbullon mendjen, lukthin e shpirtin. Dhe, unë nuk e di saktësisht ç’ishte ajo që më ktheu në kohë, për t’m’i trazuar sërish kujtimet. Ishte, vallë, dëshpërimi në sytë e një aktoreje, ishte një lloj shkrimi i një aktori të vjetër, apo një monografi e një kompozitori (që sapo doli nga shtypi), apo ndoshta tingujt dhe vargu i këngës "Autumn leaves" (Gjethet e vjeshtës), kompozuar më 1947 nga Josef Kosma dhe kënduar edhe nga Nexhi ynë, në shqip:

"Dikur na dy, të g`zushëm ishim, dikur për ne maji lulëzoi,
të përqafuem kem pas shëtitë, me përshpëritje të zemrave tona,
mirëpo zverdhun ashtë porsi gjethi, që po bjen tash, prej degësh gjithkund
dhe e tanë dashnia ashtë nji andërr që zemrën e ftoftë po ma nxenë"

Sido që të jetë, diçka më shtyu përsëri të jem klithje e një kujtese të harruar, m’u kujtua koha, kur u ktheva nga Osloja në Prishtinë, menjëherë pas luftës, sado që gjithë kohën e lidhur isha me ngjarjet e situatën, përmes punës sime, si korrespondente për redaksinë tonë të mbetur informative, nga Radio Televizioni i Prishtinës, e pashë që ai jaz 10-vjeçar i territ informativ, kishte krijuar një gjeneratë krejtësisht të paditur për gjithë krijimtarinë e dikurshme të krijuesve kosovarë. Njerëzit, që dikur kishin vënë themelet në lëmenj të ndryshëm të kulturës sonë, po edhe në lëmenj të tjerë krijues, kishin mbetur të mjerë e të nënçmuar. Provoja të gjeja mënyra që t`ia prezantoja kësaj gjenerate, të përzgjedhurve në kolltukët e institucioneve përkatëse, krijuesit tanë dhe dëshpërimin e tyre, ngase ishte kohë kur kultura e arti, po edhe sporti e arsimi, kishin humbur vlerë dhe, me injorancë, njerëzit, krijuesit, krijimet e gjithë asaj kohe të paraluftës, konsideroheshin se i përkisnin një regjimi shumë të urryer, prandaj do të duheshin harruar, do të duheshin fshirë e do të duhej shkatërruar e tërë ajo krijimtari, sado që ishte pronë e historisë dhe e kulturës së këtij vendi dhe e krijuesve tanë, që, në gjuhën e bukur shqipe, ishte krijuar në kohë të vështira, me një rebelizëm të madh, për të dëshmuar vlerën e aftësinë, gjithnjë frymëzuar nga historia e nga trashëgimia jonë kulturore.

I prezantova në emisione televizive e në shkrimet e mia mbi 87 krijues të dikurshëm, sado që në këtë shtegtim hulumtues, kishte disa krijues të dikurshëm, që, kur i ftoja në emision, të dëshpëruar e të mbyllur në vete nga neglizhenca e kohës, më refuzonin, duke më thënë se s`kanë çka e kujt t’i flasin për veten. Njëri nga aktorët e shquar, që, megjithatë, pranoi të ishte në emision, në fund të intervistës më tha: "Ta zymtësova emisionin, ta zymtësova, por s’kam çka të bëj, e tillë është situata në kulturën tonë".
Sidoqoftë, unë me kokëfortësi doja të kujtoja e të dëshmoja se kemi pasur qytetërim; teatër, aktorë e regjisorë, muzikë, këngëtarë e kompozitorë, se kemi pasur shkrimtarë, Universitet e mendje të ndritura, se kemi pasur mjete të shkruara të informimit, gazetarë e krijues të tjerë, se kemi pasur Radio e Televizion, në nivelin e barabartë me të gjitha qendrat e tjera televizive në atë Jugosllavinë e atëhershme, me drama e filma televizivë, të shpërblyera me çmimet më të larta, në festivale më prestigjioze, se kemi pasur...
Dhe, nuk mundem e nuk bën të pajtohem vetëm me kaq, duhen palosur gjithë këto rrëfime e dëshmi të kësaj gjenerate frymëzuese në një libër. Kjo mund edhe të bëhet, pse jo, dhe këtë do ta bëj. Përsëri në dyluftim me mendimet, gjeta qetësinë e rrejshme.
Jam e bindur se për secilin nga krijuesit tanë, që ende frymon në këtë hapësirë e në këtë kohë, në çastin kur të ndahen nga kjo botë, do të shkruhet e do të gjendet një minutë respekti, nga krerët e institucioneve... Eh, ajo minutë kishte bërë aq shumë, po të shfrytëzohej tash, sa janë ende në mesin tonë.
Po jap vetëm një shembull, se si veproi një ministre e kulturës.

Kur në vitin 1990 ministre e kulturës në Norvegji - Oslo, u zgjodh muzikantja e çmuar, Åse Kleveland, që në ditën e parë të detyrës, i ftoi të gjithë, absolutisht të gjithë krijuesit e gjeneratës së vjetër, nga të gjithë lëmenjtë e kulturës e të sportit, i ftoi për bisedë e për një kafe me ta, duke u thënë se - në këtë pozitë ka ardhur vetëm për ta përmirësuar gjendjen e artit, të kulturës e të sportit dhe se pa këshillat e tyre, që kanë lënë vulë e kanë trasuar rrugë për gjeneratat e reja, nuk mundet e nuk di ta bëjë këtë, duke i falënderuar për gjithë rrugëtimin e tyre krijues, dashurinë ndaj vendit, në të cilin besnikërisht qëndruan e krijuan, sado që patën mundësi që talentin e tyre ta jetësonin në vende të tjera. I luti Ministrja që ta ndihmonin me këshilla, me informata ndër më të ndryshmet, për dëshirat e hallet e tyre, për njerëzit, për krijimet e për historinë, që të mund ta ruanin së bashku dinjitetin, që të mund t`u jepte respektin e duhur ky vend, e të mos ndiheshin të harruar për asnjë çast dhe se dera e Ministres do të ishte e hapur përherë, në çdo çast, për ta (Sado që krijuesit në Norvegji kanë respektin e pensionin e merituar, nuk harrohen dhe angazhohen vazhdimisht).

E kam të qartë se askush nuk e ka shkopin magjik, por secili aty, në rrethin më të ngushtë, mund të bëjë ndryshime e mrekulli, ashtu siç bëjnë talentet tona me forca vetjake.
Prandaj, megjithatë, siç ka thënë aktori Robin Williams - "Pa marrë parasysh se çka ju thonë njerëzit, besoni se fjalët dhe idetë mund ta ndryshojnë botën."
Dhe, unë jam e prirur ende të besoj se realitetin e hidhur mund ta zbukurojë edhe një dorë e zgjatur respekti, një përjetësim në fletët e librit, ndonjë buqetë lulesh, bashkë me gjethet e vjeshtës, sa janë ende të pavyshkura.

© REVISTA TEUTA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.